પ્રખ્યાત ભારતીય તબલાવાદક ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈન 16 ડિસેમ્બર 2024 ના સાન ફ્રાન્સિસ્કો, યુએસએ માં મૃત્યુ પામ્યા. તેઓ 73 વર્ષના હતા અને થોડા સમય માટે હતા આઇડિયોપેથિક પલ્મોનરી ફાઇબ્રોસિસ (IPF) નામ ફેફસાની ગંભીર બિમારીથી પીડિત હતો. તેમના નિધનના સમાચારથી સંગીતપ્રેમીઓમાં શોકનું મોજું પ્રસરી ગયું હતું.
જીવનચરિત્ર: બાળપણ અને પ્રારંભિક જીવન
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનનો જન્મ 9 માર્ચ 1951 થી મુંબઈ માં થયું. મહાન તબલા વાદક ઉસ્તાદ અલ્લાહ રખા ના પુત્ર હતા. સંગીત તેમના લોહીમાં હતું, અને તેમના પિતાના માર્ગદર્શન હેઠળ તેમણે નાનપણથી જ સંગીતની પ્રેક્ટિસ કરવાનું શરૂ કર્યું.
- પ્રથમ દેખાયા: ઝાકિર હુસૈન 12 વર્ષની પ્રથમ વખત સ્ટેજ પર પોતાની કળાનું પ્રદર્શન કર્યું.
- બાળપણથી જ તેમણે તબલા વગાડવાની તેમની પ્રતિભાથી લોકોનું ધ્યાન આકર્ષિત કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.
સંગીત સફર અને કારકિર્દીની શરૂઆત
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનની સંગીત કારકિર્દી માત્ર ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત તેના બદલે તેઓ પોતાની જાતને મર્યાદિત કરે છે પશ્ચિમી સંગીત મારા પર પણ અમીટ છાપ છોડી.
- પ્રારંભિક સિદ્ધિ: 1973 માં તેણે પ્રથમ આંતરરાષ્ટ્રીય દેખાવ કર્યો.
- સંગીત સહયોગ: તેમણે ઘણા ભારતીય અને વિદેશી સંગીતકારો સાથે કામ કર્યું. તેમના ફ્યુઝન સંગીત અત્યંત લોકપ્રિય બની.
- શાંતિ નિકેતન યોગદાન: તેમણે વિશ્વભારતી યુનિવર્સિટીમાં સંગીત ક્ષેત્રે પણ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું હતું.
લોકપ્રિય કાર્યો
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈને તબલા વગાડીને વિશ્વને ભારતીય સંગીતનો અદ્ભુત અનુભવ આપ્યો. તેના કેટલાક નોંધપાત્ર પ્રદર્શન આ પ્રમાણે છે:
- પાવર બેન્ડ: જોન મેકલોફલિન સાથેનું તેમનું ‘શક્તિ’ બેન્ડ ખૂબ પ્રખ્યાત થયું.
- મૂવી સાઉન્ડટ્રેક: તેઓ ‘સત્યમ શિવમ સુંદરમ’ અને ‘અપહરણ’ જેવી ફિલ્મોમાં સંગીત આપ્યું
- વિદેશી સંગીત સહયોગ: તેણે મિકી હાર્ટ (ગ્રેટફુલ ડેડ) સાથે પણ કામ કર્યું.
સન્માન અને પુરસ્કારો
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનને તેમના સંગીતના યોગદાન માટે ભારત અને વિદેશમાં ઘણા પુરસ્કારો મળ્યા છે. સન્માન એનાયત કરાયો હતો. તેમના મુખ્ય પુરસ્કારો નીચે મુજબ છે.
- પદ્મશ્રી (1988)
- પદ્મ ભૂષણ (2002)
- પદ્મ વિભૂષણ (2023)
- ગ્રેમી પુરસ્કારો (2009) – વિશ્વ સંગીત શ્રેણીમાં
- રાષ્ટ્રીય સંગીત પુરસ્કાર
- આંતરરાષ્ટ્રીય ફ્યુઝન એવોર્ડ
અવસાન: એક યુગનો અંત
16 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈન સાન ફ્રાન્સિસ્કોની હોસ્પિટલ મેં છેલ્લા શ્વાસ લીધા.
તેઓ આઇડિયોપેથિક પલ્મોનરી ફાઇબ્રોસિસ (IPF) લાંબા સમયથી બીમારી સામે લડી રહ્યા હતા.
તેમના મૃત્યુ પર વડાપ્રધાનો, રાષ્ટ્રપતિઓ, કલાકારો અને સંગીત પ્રેમીઓ ઊંડા શોક વ્યક્ત કર્યો.
હુસૈન ભારતીય સંગીતનો અમૂલ્ય વારસો હતો. તેમનું યોગદાન ક્યારેય ભૂલાશે નહીં. તેમનું અવસાન ભારતીય સંગીત જગત માટે અપુરતી ખોટ છે.”
- રાષ્ટ્રપતિનો સંદેશ: “ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનના નિધનથી ભારતીય સંગીતની દુનિયાએ એક મહાન વ્યક્તિત્વ ગુમાવ્યું છે. તેમણે તેમની કળા દ્વારા ભારતીય સંગીતને વૈશ્વિક ઓળખ અપાવી.
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનની વિશેષતાઓ
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનની તબલા વગાડવાની શૈલી માત્ર ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતમાં જ નહીં પરંતુ વૈશ્વિક સંગીત સમુદાયમાં પણ અત્યંત લોકપ્રિય હતી. તેના લક્ષણો નીચે મુજબ હતા:
1. તકનીકી કાર્યક્ષમતા
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનના તબલા વગાડવાની ટેકનિકલ નિપુણતા અનોખી હતી. તેઓ નીચે, મુરકી, ડાબે અને જમણે તેમના ઉત્તમ હાથ સંકલન માટે પ્રખ્યાત હતા. તેમની દરેક નોંધ સંગીતના સિદ્ધાંતો અનુસાર ચોક્કસ અને કુશળ હતી.
2. ફ્યુઝન સંગીત
ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતની સાથે સાથે, જાઝ, રોક અને વિશ્વ સંગીત ફ્યુઝનમાં પણ નિપુણ હતા. તેમના ફ્યુઝન સંગીત આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ પર ભારતીય સંગીતને ઓળખ આપીને વિશ્વભરમાં વખાણવામાં આવ્યું.
3. વિશ્વવ્યાપી ખ્યાતિ
તેમની ખ્યાતિ માત્ર ભારત પુરતી મર્યાદિત ન હતી. તેઓ વિશ્વભરમાં સંગીત ઉત્સવો અને તહેવારો મહેમાન કલાકાર તરીકે આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના સંગીતમય પ્રવાસો અને ડિસ્પ્લે ભારતીય સંગીતને પશ્ચિમી વિશ્વમાં વિશેષ સ્થાન અપાવ્યું.
તેમનો વારસો અને યાદો
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈને તેમની સંગીત યાત્રા દરમિયાન ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતને માત્ર સમૃદ્ધ બનાવ્યું ન હતું, પરંતુ તેમણે પશ્ચિમી સંગીત સાથે ભારતીય સંગીતની નવી દિશાને પણ પ્રેરિત કરી હતી. પોતાની કલા દ્વારા તેમણે વિશ્વને સંદેશ આપ્યો કે સંગીત તમામ સરહદો અને સંસ્કૃતિઓ વચ્ચે સેતુનું કામ કરે છે.
તેમની તબલા વગાડવાની કળા, સંગીત પ્રત્યેનું તેમનું સમર્પણ અને તેમની સહજતા હંમેશા આપણી યાદોમાં જીવંત રહેશે. તેઓ સંગીત જગતનો એક અવિસ્મરણીય સ્ટાર રહેશે.
મૃત્યુ પછી શ્રદ્ધાંજલિ
તેમના અવસાન બાદ સંગીત જગતના અનેક દિગ્ગજોએ તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી છે.
કિશોરી અમોનકર, હરિપ્રસાદ ચૌરસિયા, ઉસ્તાદ રઈસ ખાનઅને અન્ય ઘણા કલાકારોએ કહ્યું “ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનની વિદાય એ સંગીતના યુગનો અંત ચિહ્નિત કરે છે, પરંતુ તેમની ધૂન અને તેમણે છોડેલો વારસો સદીઓ સુધી જીવંત રહેશે.”
એકંદરેઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનનું જીવન સંગીત પ્રત્યેના અભૂતપૂર્વ સમર્પણનું પ્રતીક છે. તેમનું યોગદાન ભારતીય સંગીતને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ ગયું અને તેઓ હંમેશા તેમની કલા દ્વારા પ્રેરણા બની રહેશે. તેમની સફરને યાદ કરીને આપણે કહી શકીએ કે સંગીતના આ મહાન ઉસ્તાદનું યોગદાન અમર રહેશે.
મૃત્યુ પછી અંતિમ સંસ્કાર
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનના અંતિમ સંસ્કાર 18 ડિસેમ્બર 2024 ના રોજ સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના પરિવારજનો, મિત્રો અને ચાહકોની હાજરીમાં તેમને અંતિમ વિદાય આપવામાં આવી હતી. તેમના મૃતદેહને સંપૂર્ણ સન્માન સાથે દફનાવવામાં આવ્યો હતો અને આ દુ:ખદ સમયે તેમનો પરિવાર એકજૂટ રહ્યો હતો. તેમના ચાહકો અને સંગીત પ્રેમીઓએ આ મહાન કલાકારને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.
ઉસ્તાદ ઝાકિર હુસૈનનું જીવન એક પ્રેરણા છે અને તેમનો અવાજ હંમેશા આપણા હૃદયમાં ગુંજતો રહેશે. તેમના યોગદાનને શબ્દોમાં વ્યક્ત કરવું મુશ્કેલ છે, પરંતુ તેમનો સંગીતનો પ્રવાહ હંમેશા આપણી સાથે રહેશે.
હવે ઓનલાઇન ખરીદી કરવાનો સમય છે!
શું તમે તમારી ઓનલાઈન શોપિંગ માટે ખાસ ડિસ્કાઉન્ટ શોધી રહ્યા છો? Bigdealz.in તમારા મનપસંદ સ્ટોર્સની મુલાકાત લો અને મફત કૂપન્સ, ડીલ્સ અને પ્રોમો કોડ મેળવો.
Bigdealz.in – તમારી ખરીદીને વધુ સસ્તું બનાવવાની એક સરળ રીત!
આની જેમ:માહિરા ખાન, સનમ સઈદ અને 5 વધુ પાકિસ્તાની અભિનેત્રીઓ જે 2025માં તમારી ટીવી સ્ક્રીન પર રાજ કરશે
