પંચ કેદાર યાત્રા: કેદારનાથ ધામની યાત્રા 10 મેથી શરૂ થઈ ગઈ છે પરંતુ શું તમે જાણો છો કે કેદારનાથ પંચ કેદારમાંથી એક છે. ચાલો જાણીએ પંચ કેદાર શું છે.
હિમાલયમાં સ્થિત શિવને સમર્પિત પાંચ મંદિરોના સમૂહને પંચ કેદાર કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પાંડવો અને તેમના વંશજો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા હતા. પંચ કેદારમાં મહાદેવની વિવિધ મૂર્તિઓની પૂજા કરવામાં આવે છે. દરેક કેદારની પોતાની વિશેષતા હોય છે.
પંચકેદાર યાત્રા 5 મંદિરોના નામ
1. કેદારનાથ મંદિર (પ્રથમ પંચકેદાર)
2. મધ્યમહેશ્વર મંદિર (બીજો પંચકેદાર)
3. તુંગનાથ મંદિર (ત્રીજો પંચકેદાર)
4. રુદ્રનાથ મંદિર (ચોથો પંચકેદાર)
5. કલ્પેશ્વર મંદિર (પાંચમો પંચકેદાર)
કેદારનાથ:
પ્રથમ કેદાર બાબા કેદારનાથ છે જ્યાં ભગવાન શિવના પાછળના ભાગની પૂજા કરવામાં આવે છે. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, ભગવાન શિવ અહીં પાંડવોને બળદના રૂપમાં પ્રગટ થયા હતા.
મધ્યમહેશ્વરઃ
પંચ કેદાર
બીજો કેદાર મધ્યમહેશ્વર છે અહીં ભોલે બાબાના મધ્ય ભાગ એટલે કે નાભિની પૂજા કરવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે અહીંનું પાણી એટલું શુદ્ધ છે કે તેને પીવાથી મોક્ષ મળે છે.
તુંગનાથઃ
તુંગનાથ
ત્રીજો કેદાર તુંગનાથ છે. અહીં મહાદેવની ભુજાઓની પૂજા કરવામાં આવે છે. એટલા માટે તુંગનાથને ભગવાન મહાદેવનું સૌથી શક્તિશાળી સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. તુંગનાથ વિશ્વનું સૌથી ઊંચું શિવ મંદિર છે.
રુદ્રનાથઃ
રુદ્રનાથ
ચોથો કેદાર રુદ્રનાથ છે. રુદ્રનાથ અન્ય તમામ શિવ મંદિરોથી અલગ છે કારણ કે અહીં ભગવાનનો ચહેરો જોઈ શકાય છે જે ફક્ત પશુપતિનાથમાં જ જોવા મળે છે.
કલ્પેશ્વરઃ
કલ્પેશ્વર
પાંચમો અને છેલ્લો કેદાર કલ્પેશ્વર છે. અહીં ભગવાન શિવના ચટાઈ ગયેલા વાળની પૂજા કરવામાં આવે છે. કલ્પેશ્વર એક એવો કેદાર છે જે વર્ષભર તેના ભક્તો માટે ખુલ્લું રહે છે.
કયો કેદાર કેટલી ઉંચાઈ પર આવેલું છે: આ યાત્રાધામોમાં કેદારનાથ (3,583 મીટર ઉંચી), તુંગનાથ (3,680 મીટર ઉંચી), રુદ્રનાથ (2,286 મીટર ઉંચી), મદમહેશ્વર (3,490 મીટર ઉંચી) અને કલ્પેશ્વર (2,200 મીટર ઉંચી) નો સમાવેશ થાય છે.
પંચકેદારનો ઇતિહાસ અને પૌરાણિક મહત્વ (ઇતિહાસ અને કેદારનાથ મંદિરનો): સ્કંદ પુરાણના કેદારખંડ I ભાગના 40મા અધ્યાય મુજબ, મહાભારતના યુદ્ધ પછી, પાંડવોએ શ્રી વ્યાસજીને ગોત્ર અને ગુરુની હત્યાના પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવાનો ઉપાય જાણવા કહ્યું. વ્યાસજીએ કહ્યું કે શાસ્ત્રોમાં આ પાપોનું પ્રાયશ્ચિત કેદારખંડમાં ગયા વિના થઈ શકતું નથી. ત્યાં રહેવાથી બધા પાપોનો નાશ થાય છે.
બનારસમાં ભગવાન શિવ ન મળ્યા પછી, પાંડવોએ મહાદેવની શોધમાં હિમાલયની યાત્રા કરી. ભગવાન શિવ પાંડવોથી નારાજ હતા અને તેઓને તેમના સગાની હત્યાના પાપ માટે ક્ષમાને લાયક માનતા ન હતા. તેથી, પાંડવોથી છુપાવવા માટે, તે કાશી છોડીને બળદનું રૂપ ધારણ કરીને ગઢવાલ પ્રદેશમાં હિમાલયમાં ભટક્યા.
અંતે, જ્યારે પાંડવોએ તેને ઓળખી લીધો, ત્યારે તેણે પૃથ્વીમાં ડૂબકી લગાવી, પરંતુ કોઈક રીતે ભીમે તેનો કૂદડો પકડી લીધો. બળદના અન્ય ભાગો અન્ય પાંચ જગ્યાએ દેખાયા. આ સ્થાનોને મળીને પંચ કેદાર કહેવાય છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે મૂળ કેદારનાથ મંદિર પાંડવો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું જ્યાં ખૂંધ દેખાયા હતા. વર્તમાન કેદારનાથ મંદિરનું નિર્માણ આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જેમને આ પ્રાચીન મંદિરની ભવ્યતા પુનઃસ્થાપિત કરવાનો શ્રેય આપવામાં આવે છે.
પંચકેદાર યાત્રાનું આયોજનઃ
પંચકેદારના પાંચેય મંદિરોની મુલાકાત લેવા માટે, તમારે ગોળાકાર માર્ગને અનુસરવો પડશે. મોટાભાગે તમારે ચાલવું પડશે. કેદારનાથ મંદિરથી પંચ કેદાર યાત્રા શરૂ થાય છે. બીજું સ્થળ મધ્યમહેશ્વર, ત્રીજું તુંગનાથ, ચોથું રુદ્રનાથ અને છેલ્લું પાંચમું કલ્પેશ્વર મંદિર છે.
પંચ કેદારની શરૂઆતની તારીખો 2024
કેદારનાથ: 10 મે
મધ્યમહેશ્વરઃ 22 મે
તુંગનાથઃ 14 મે
રુદ્રનાથઃ 18 મે
કલ્પેશ્વરઃ તે આખા વર્ષ દરમિયાન દર્શન માટે ખુલ્લું રહે છે.
